Bạn đã bao giờ nghe về “bụi mịn” và tự hỏi liệu đó là tên một món ăn vặt mới hay một cách nói bóng bẩy để chỉ sự tinh tế chưa? Không, bạn ơi, bụi mịn (hay còn gọi là PM – Particulate Matter) chính là thứ khiến chúng ta thở không nổi, mắt cay xè và đôi khi muốn chuyển luôn nhà lên sao Hỏa.
Bụi mịn là gì?
Bụi mịn là những hạt siêu nhỏ “nổi bồng bềnh” trong không khí, đến mức bạn không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Nhưng đừng coi thường, vì kích thước tí hon không có nghĩa là chúng vô hại. Dưới đây là hai “thủ lĩnh” chính của đội quân bụi mịn:
- PM10: Kích thước nhỏ xinh, đường kính ≤ 10 micromet (để so sánh, một sợi tóc của bạn dày hơn cả trăm lần). Loại này có thể xâm nhập vào mũi và họng của bạn, gây đủ trò “nghịch ngợm”.
- PM2.5: Đây mới là “boss” thực sự, với kích thước ≤ 2.5 micromet, đủ nhỏ để đi sâu vào phổi và thậm chí “du lịch” trong máu bạn. Nguy hiểm không đùa được đâu
Nguồn gốc của bụi mịn đến từ cả thiên nhiên và con người: tro núi lửa, bụi đất, phấn hoa thì ông trời “tặng”, còn khí thải xe cộ, nhà máy, đốt rác thì… tự chúng ta tạo ra.
Bụi mịn- Kẻ “siêu” nguy hiểm:
Bạn nghĩ bụi chỉ là thứ để lau dọn ư? Nhầm to rồi. Bụi mịn không chỉ “ngồi” ngoài da bạn mà còn có khả năng xuyên qua mọi hàng rào bảo vệ cơ thể.
- Xâm nhập như ninja: PM10: Lẻn vào đường hô hấp trên, khiến mũi bạn ngứa ngáy, họng khô khốc; PM2.5: Đi sâu hơn, vào tận phổi và máu, gây hại khắp nơi.
- Hệ hô hấp: Gây ra mọi loại bệnh từ viêm phổi, hen suyễn đến COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính); Làm các bệnh lý hô hấp sẵn có thêm trầm trọng. Thở thôi mà cũng mệt!
- Hệ tim mạch: Gây viêm mạch máu, tắc nghẽn, nhồi máu cơ tim, đột quỵ. Nghe thôi đã đủ thót tim; Làm tăng huyết áp, loạn nhịp tim – khiến bạn luôn “đánh trống ngực”.
- Hệ thần kinh: PM2.5 thậm chí còn vượt qua cả hàng rào máu não, gây nguy cơ các bệnh thoái hóa thần kinh như Alzheimer, Parkinson. Đúng là “kẻ thù không đội trời chung”.
- Hệ miễn dịch: Làm cơ thể bạn yếu ớt, dễ bị bệnh hơn. Đúng kiểu “thừa nước đục thả câu”.
- Ung thư: Các hạt bụi mịn thường mang theo đủ loại chất độc như kim loại nặng, PAHs – chẳng khác nào “shipper” ung thư.
- Tác động ngắn và dài hạn: Ngắn hạn: Ngứa mắt, đau đầu, khó thở; Dài hạn: Tổn thương phổi mãn tính, giảm tuổi thọ. Tóm lại, sống mà cứ như… hết pin
Những ai dễ bị bụi mịn “dọa khóc”?
- Người già, trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai (các đối tượng dễ tổn thương nhất).
- Người có bệnh lý nền về hô hấp, tim mạch.
- Người sống gần khu vực ô nhiễm hoặc công trường (chúc may mắn!).
Làm gì để không bị bụi mịn “hành hạ”?
Đừng lo, không phải vô phương cứu chữa. Dưới đây là những tips đơn giản nhưng “quý hơn vàng”:
- Máy lọc không khí: Hãy để máy làm bạn với lá phổi của bạn.
- Khẩu trang xịn: Đầu tư vào loại N95, N99 để chống lại PM10 (dù PM2.5 vẫn khó hơn chút).
- Giờ cao điểm? Ở nhà đi! Không ra đường khi không khí như “cháo đặc”.
- Trồng cây xanh: Vừa làm đẹp nhà cửa vừa giảm bụi.
- Theo dõi AQI: Tải ngay app đo chất lượng không khí, biết lúc nào thì “sống chậm”.
- Máy phát ion âm: Kết hợp với lọc không khí, tạo “combo” bảo vệ.
Bụi mịn không phải là thứ để xem nhẹ. Nó có thể là “kẻ giết người thầm lặng” đối với sức khỏe cộng đồng. Vì vậy, thay vì chỉ phàn nàn, hãy chủ động bảo vệ bản thân và góp phần làm môi trường sạch hơn. Còn nếu không, bạn biết đấy, bụi mịn không chờ ai đâu!